Als ik dit schrijf is het 14 april, de sterfdag van Rachel Carson, de vrouw die in 1964 een baanbrekend boek met de omineuze titel Silent Spring schreef. Wat als de lente zwijgt, wat als wij doorgaan met pesticiden die onze gewassen beschermen maar als collateral damage de insectenwereld, de wormen, de bijen, de kruidenrijkdom, de variëteit aan grassen en veldbloemen en de aarde zelf vernietigen? Het werken met allerlei vergiften is ons normaal geworden ondanks de protesten en dankzij uitgekiende lobby’s en beloften van hogere producties. Dat laatste is waar, maar het is een vreemde groei, een scheefgroei die ons duur komt te staan.
Hoe lang duurt het voordat er iets echt tot ons doordringt? Gisteren hoorden we dat alle maatregelen die ons moeten behoeden om besmet te worden door het Coronavirus zullen worden verlengd en daarbij komt iedere keer de vraag: ‘Wanneer kunnen we weer terug naar het oude normaal?’ Terug naar het oude normaal?
Ik zie nog de beelden van vluchtende arbeiders uit miljoenensteden die naar hun dorpen vluchtten. Arbeiders die net als dieren worden opgehokt om in industrieën te werken die de menselijkheid tarten. Terug naar het normaal van markten waar levende en gevilde dieren worden verhandeld? Terug naar het normaal waar toeristen als een sprinkhanenplaag het leven in steden voor de bewoners zelf onmogelijk maken? Terug naar het normaal van de intensieve landbouw en veeteelt, het normaal van eindeloze niet noodzakelijke vliegreizen? Ach, ik hoef niet nog meer op te noemen. Iedereen weet het en bijna iedereen ondergaat de gevolgen.
Normaal? Dank u feestelijk! Terug naar het oude normaal betekent dus dat we allen gevaccineerd en wel, een zelfde leven kunnen gaan leiden als voorheen. Een leven dat deels heeft geleid tot een onafgebroken reeks van o.a. klimaatrampen, epidemieën en nu pandemieën.
Het enige normaal dat wat mij betreft kan blijven, zijn de cultuur en de kunst omdat die, voorzover zij niet ten prooi zijn gevallen aan investeerders of politiek, nooit zullen zwichten voor een oud normaal. Binnen het normale is het juist hun taak om te wrikken aan het vanzelfsprekende ervan. Zij zijn per definitie de fine fleur van het abnormaal.
De mens is in al zijn grootsheid en verblindheid een gevaarlijk wezen dat de grenzen van het normaal zo ver heeft opgerekt dat elke terugkeer naar een leven van verantwoordelijkheid, zorg en welzijn voor de hele aarde een eindeloze strijd vergt. Die eindeloze strijd ken ik en herken ik door mijn feministische achtergrond. Ik weet ook hoe moeilijk het is om je hele leven en alle ideeën die je hebt meegekregen van ouders en opvoeders aan een onderzoek te onderwerpen. Om alles onderste te boven te gooien en vervolgens met verwondering en twijfel in het hart te gaan handelen om je leven een andere richting te geven. De inzichten die we in de jaren zestig en zeventig (van de vorige eeuw) verwierven, lijken nog steeds niet voldoende doorgedrongen maar brengen ieder keer weer meer mensen op de been zoals in het geval van #Metoo, Black Lives Matter en protesten tegen de uitbuiting van mens, dier en natuur. Waarom duurt het zo lang? Omdat het onderdrukken van vrouwen en zwarten, de uitbuiting van mensen, dieren en de natuur het normaal was en we eraan gewend zijn geraakt en misschien ook wel gehecht en we bang zijn voor verandering en chaos. We denken dat we wat verliezen als we vrouwen en zwarten meer zeggenschap geven over hun eigen leven en dat we zonder uitbuiting niet overleven. Het oude normaal ligt hevig onder vuur en het nieuwe abnormaal is er nog niet.
Dat doet me altijd denken aan Mozes die met zijn volk, net bevrijd uit de slavernij, 40 jaar door de woestijn moest trekken. Waarom zo lang? Een interpretatie is dat het zo lang duurde omdat het volk de tijd moest hebben om van zijn slavenmentaliteit af te komen. De mensen waren uiterlijk bevrijd, maar ìn hen maakten de heersers nog de dienst uit en als de tocht hen te zwaar viel dan verlangden zij terug naar de vleespotten van Egypte. Bevrijding van is in zekere zin makkelijker dan de volgende stap: de vrijheid tot. Dan haken de meesten af want dan wordt het echt moeilijk.
Hoe luid moeten de klokken luiden om een nieuw abnormaal te scheppen? Hoeveel meer slachtoffers van een mentaliteit die gewin, exploitatie en vernietiging stelt boven zorg, aandacht, verantwoord gebruik en verwondering, kunnen we nog verdragen? Terwijl de pandemie woedt, gaat de beurs door het plafond en valt het gruis ervan aan de onderkant van de samenleving. Terwijl de wolkenkrabbers verrijzen aan de Zuidas in Amsterdam, klimmen de huizenprijzen mee omhoog, wordt het verschil tussen arm en rijke groter en kunnen de voedselbanken die ons het schaamrood naar de kaken zouden moeten stijgen, de vraag nauwelijks aan.
Wat ik wil is een goed leven, een fatsoenlijk leven, een verantwoordelijk leven dat niet ophoudt bij mijn eigen voordeur, een leven van zorg, aandacht, respect en verwondering. Dat is ook een leven met geploeter, vertwijfeling, strijd en uitwisseling met de buitenwereld, maar vooral ook met mijn eigen binnenwereld waar de ‘heerser’ een constante strijd voert met de ‘slaaf’ of omgekeerd de ‘slaaf’ met de ‘heerser’. Het is niet alleen ‘de Ander’ die ons iets aandoet. Wij zijn het ook zelf door weg te kijken, of voordeel denken te hebben bij een bestaande situatie. Wij zijn armzalige wezens die met moeite boven onszelf kunnen uitstijgen. Daarom moeten we zo lang door de woestijn trekken, om onszelf te kunnen zien als deel van het probleem èn als deel van de oplossing. Als wij, als mensen, een puinhoop hebben gemaakt van ons leven en de omgeving, dan hebben we ook de mogelijkheid om het puin te ruimen of uit de puinhopen iets nieuws te laten verrijzen.
Als we bevrijd zijn van het virus en de inzichten die we daardoor gekregen hebben toelaten, dan begint de echte tocht: het handelen naar de inzichten omdat we van binnen zijn veranderd. Dan ondernemen we acties om het nieuwe abnormaal te verwezenlijken. Vele pioniers, zoals onder andere Rachel Carson, hebben de eerste stappen gezet en nu bijna zestig jaar later volgen er meer en meer omdat we wreed zijn wakker geschud uit een droom die ons is voorgespiegeld en die we zelf mede in stand hebben gehouden. Maar overal duiken meer en meer pioniers op die de tocht met elkaar willen maken. Die zich verbinden met elkaar en plannen uitwisselen om een andere realiteit te scheppen.
Daar drinken we op! Op het leven en het nieuwe abnormaal. Dat wordt pas feesten!
Egmond a/d Hoef, 14 april 2021
