Eerder gepubliceerd op 1-3-2011 op de blogsite van Aletta door Ineke van Mourik (bibliothecaris)
Welke teksten zijn van belang zijn geweest voor de ontwikkeling van het feministische gedachtegoed vanaf het begin van de Tweede Feministische Golf tot heden? Dit is een vraag die alleen maar meer vragen opwerpt zodra we die proberen te beantwoorden.
In het project FRAGEN (FRAmes on GENder) hebben Europese vrouwenbibliotheken en onderzoekers uit EU landen, plus Turkije en Kroatië belangrijke feministische teksten uit de periode van de Tweede Feministische Golf tot nu geselecteerd en online beschikbaar gesteld. De database bestaat uit per land 10 teksten (in de eigen taal maar wel met een samenvatting in het Engels).
Het doel is om vergelijkend wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van feministische ideeën mogelijk te maken. Aletta was coördinator van het project.
Iedereen die deel heeft uitgemaakt en nog steeds deel uitmaakt van de Tweede Feministische Golf weet dat een keuze van slechts 10 teksten een bijna onmogelijke zaak is.
Ik werkte eind jaren zeventig in vrouwenboekhandel De Feeks te Nijmegen en er waren levendige contacten met andere steden met name de Heksenkelder te Utrecht en Xantippe te Amsterdam. We lazen ons helemaal suf aan boeken in het Nederlands, Duits, Engels en Frans, groeven uit bibliotheken oud en waardevol materiaal op, maakten zelf tijdschriften, we schreven erop los en voegden aan de stroom boeken en artikelen permanent nieuwe teksten toe.
We voerden acties, voetbalden en organiseerden literaire en culturele bijeenkomsten. In de vakanties gingen we naar een vrouweneiland in Denemarken of we ondernamen een pilgrimage. Zo bezocht ik in Parijs de graven van Gertrude Stein en Alice B. Toklas en de buurt en het huis waar zij hadden gewoond; in de boekhandel Shakespeare & Company schuin tegenover de Notre Dame speurden we naar de resten van Sylvia Beach, de oprichtster, en haar vriendin Adrienne Monnier. In onze tassen zaten altijd gedichtenbundels van Adrienne Rich, Anne Sexton, Ankie Peypers en anderen om elkaar voor te lezen.
Het is prachtig dat er 10 Nederlandse teksten online staan, maar er blijft een knagend onbehagen. Maar eerst het behagen: het siert de selectiecommissie dat zij hebben gekozen voor een ongewone ‘tekst’, namelijk een beroemde foto ‘ Baas in eigen buik’. En het siert de commissie ook dat zij hun taak serieus hebben genomen. Alle gekozen teksten zijn de moeite waard.
Het onbehagen begint als we denken dat deze teksten de grootste inspiratiebron vormden. De Tweede Golf van de Nederlandse vrouwenbeweging was vanaf het begin ook sterk internationaal georiënteerd. Veel belangrijke boeken werden vertaald. En ik mis uit de jaren negentig: Beperkt houdbaar (maar dat is een film en kon blijkbaar niet worden opgenomen). Een ander onbehagen betreft de aard van de teksten. Het zijn teksten die voornamelijk de geest, het intellect aanspreken. Waar zijn de gedichten, de verhalen, de romans (uitgezonderd het autobiografische De schaamte voorbij), de activistische pamfletten, de kunst, de films, de muziek. Al die ‘teksten’ die onze zielen hebben geraakt.
Het wordt altijd wat kil als de wetenschap zich ergens op werpt. Het leven wordt er als het ware van afgeschraapt om tot hapklare brokken te komen. Maar we kunnen de database ook zien als een begin. Er moeten meer feministische teksten en andere uitingen digitaal komen. Een mooi voorbeeld daarvan is de de site: Vrouwen nu voor later.
Laat je dus inspireren en maak zelf een lijst van jouw ‘teksten’ die inspirerend zijn geweest. Zelf zal ik een dezer dagen met mijn eigen lijst komen.
http://www.vrouwennuvoorlater.nl/
Project Fragen: inlichtingen via Atria
Toevoeging van Tilly Vriend – projectmanager FRAGEN
Ook ik maakte deel uit van de vrouwenbeweging in de jaren zeventig/tachtig. En herken wat Ineke schrijft over het diverse karakter van de beweging. We lazen wat af en vonden onze inspiratie niet alleen in Nederlandse schrijvers maar ook en in het begin vooral in buitenlandse. Simone de Beauvoir verslond ik, maar ook Marilyn French, Betty Friedan, Kate Millett, Germaine Greer. Om er maar een paar te noemen. Toen Aletta werd gevraagd het FRAGEN project te coördineren, was het ook precies die vraag die we stelden aan Mieke Verloo, de bedenker van het FRAGEN project (dat deel uitmaakt van het nog veel omvattender QUING project) ‘ Hoe kun je in godsnaam de 10 meest invloedrijke teksten per land opsporen?’ Die illusie hadden we zeker niet, wel de kans om in Europa een begin te maken met het zichtbaar en toegankelijk te maken van teksten die invloed hebben gehad op het feministisch gedachtegoed. Een van de criteria waaraan de teksten moesten voldoen, was dat het geen vertaalde teksten mochten zijn. Juist om het nationale erfgoed zichtbaar te maken. Bovendien liepen we de kans dat meerdere landen dezelfde buitenlandse teksten zouden nomineren. De ca. 300 personen die in 29 landen aan dit project hebben gewerkt, hebben dat met de beste intentie gedaan. Binnen de beperkingen van het project (klein budget en copyright restricties) hebben zij 10 teksten geselecteerd. Hun zgn. longlist (alle door de experts genomineerde teksten) staat op de website. Ook zij stellen, en in dat opzicht zijn zij het helemaal eens met Ineke: dit is het begin! En wij nodigen iedereen daarom uit haar/zijn eigen favoriete teksten te nomineren. Wij gaan kijken hoe we daarvoor op de FRAGEN website ruimte kunnen creëren.
