Eerder gepubliceerd 14-6-2010 op de blogsite van Aletta door Ineke van Mourik (bibliothecaris).
In een romantisch heuvelachtig groen landschap zie ik een vrouw in lange rokken, Anne Lister, met kloeke tred naar een gezelschap verderop lopen. Als het gezelschap huiswaarts keert, schieten Anne en een andere vrouw een zijpad in en beginnen te vrijen. Anne grijpt vrijmoedig onder de rokken van haar geliefde.
Dit kan niet waar wezen, dacht ik aanvankelijk. Ik kijk naar een film op de BBC gebaseerd op de dagboeken van Anne Lister. Het is begin 19e eeuw en uit de literatuur en de geschiedenis kennen we de verhalen over romantische liefde tussen vrouwen. Deze film is waarschijnlijk een moderne interpretatie ervan. Maar niets is minder waar. Het verhaal is gebaseerd op de dagboeken van Anne Lister die deels in geheimschrift (waarvan later de code is gekraakt) zijn geschreven en die de sappige details van haar verhoudingen en veroveringstochten beschrijven.
Anne was een vrouw uit de hogere klasse die een groot deel van haar leven woonde op het landgoed Shibden Hall in Halifax, West Yorkshire. Na de dood van haar oom wordt zij de erfgename van het landgoed. Anne is al jong een excentrieke verschijning en wordt door de inwoners van Halifax ‘Gentleman Jack’ genoemd. Zij studeert onder begeleiding Grieks, Latijn, Frans, wiskunde, meetkunde, geschiedenis en bestudeert literaire Engelse teksten. Ze reist, rijdt paard en kan een wapen hanteren. ‘I am made unlike anyone I have ever met. I dare to say that I am like no one in the whole world.’ , schrijft zij in haar dagboek met een citaat van Rousseau. En nog een citaat, maar nu van haarzelf: ‘I love and only love the fairer sex and thus, beloved by them in turn, my heart revolts from any other love than theirs.’ Want ook al is zij de enige op de hele wereld die zo uitzonderlijk is, er zijn veel dames die haar passie beantwoorden. De tragiek in Anne’s leven was dat deze passies meestal eindigden als de dames toch uiteindelijk kozen voor een veilig huwelijk met een heer van stand.
Ik bladerde en las in de boeken die ik vond in de bibliotheek van Aletta (een goudmijn!) en was onder de indruk van haar vasthoudendheid en ook van haar manipulatieve gaven, om haar wens, getrouwd te zijn met een vrouw, in een woestijn van heteroseksualiteit, waar te maken. Uiteindelijk vindt zij een vrouw, Anne Walker, eveneens een rijke erfgename van een landgoed in de buurt en zij laten hun verbintenis zegenen door een plaatselijke geestelijke. Wat een uitzonderlijke vrouw was Anne Lister, maar niet alleen vanwege deze vrijmoedigheid en vastberadenheid. Zij was de erfgename en beheerder van een landgoed, hield zich bezig met modernisering ervan en ontwikkelde kolenmijnindustrie op haar terrein. Ook hierover is veel te vinden in haar dagboeken en dat maakt ze zo bijzonder. Als zij in 1840 met haar vrouw een Grand Tour maakt door Europa en Rusland wordt Anne Lister, de vrouw die alle conventies van haar tijd groots doorbrak, in Rusland door een tekenbeet geveld en sterft daar.
Haar dagboeken die wonderwel de tijd overleefden en die dankzij de enorme inspanningen van Helena Whitbread, die jaren wijdde aan het transcriberen en decoderen van de teksten, uiteindelijk werden gepubliceerd, zijn een belangrijke bron voor historici, voor historici van de lesbische geschiedenis en natuurlijk ook voor nieuwsgierige en leergierige dames en meisjes. Ik heb plezier beleefd aan de uitzendingen van de BBC en aan de boeken en ook geleerd dat zich onder het vernis van de romantische vriendschap zich vaker dan wij denken de felle kleuren van de seksuele passie bevinden.
Boekenbezit Aletta (nu Atria):
I know my own heart : the diaries of Anne Lister 1791-1840 | Lister, Anne Whitbread, Helena | 1992
Nature’s domain : Anne Lister and the landscape of desire| Liddington, Jill | 2003
Female fortune : land, gender and authority : the Anne Lister diaries and other writings, 1833-36 | Liddington, Jill | 1998
Online:
http://www.historytoherstory.org.uk/index.php?targetid=5
Documentaire en film
BBC: documentaire Revealing Anne Lister en film The secret Diaries of Miss Anne Lister
