Eerder gepubliceerd op 25-11-2012 op de blogsite van Aletta door Ineke van Mourik (bibliothecaris).
O, die Anna Bijns, dat was me er een. Geen vrome middeleeuwse dichteres maar een vrouw die met een vlammende pen hartstochtelijke liefdesgedichten schreef en die zich al even hartstochtelijk in dichtvorm scheldend en spottend keerde tegen de lutheranen. Zij zelf was een vurige katholiek. De al even vurige professor Herman Pley springt bijna van het podium van enthousiasme als hij in 13 minuten probeert een beeld te schetsen van deze dichteres over wie hij ook een heel boek schreef.
Minke Douwesz
Het is donderdagavond en we zitten in de Rode Hoed bij de uitreiking van de Anna Bijnsprijs 2012 die dit jaar gaat naar Minke Douwesz en haar roman ‘Weg’. Wat gebeurt er als een relatie (in dit boek tussen twee vrouwen) ten einde loopt. Terwijl de een de ander sommeert om weg te gaan, besluit die ander te blijven. Er wordt ons door twee actrices een blik gegund in deze nachtmerrie als onderdeel van het feestprogramma. Het is altijd wonderlijk te merken dat van een afstand het opvoeren van drama en ellende, vooral psychologische, ons buitengewoon goed kan doen. Zo herinner ik mij dat ik in de stukken van Strindberg vaak bijna de slappe lach kreeg en dat ik bij Ischa Meijer die ook meesterlijk dialogen tussen man en vrouw kon beschrijven, de pijnlijkheid ervan alleen maar met een lach kon bezweren. Maar vroeg of laat belanden we allemaal wel eens in zo’n situatie en dan vergaat ons het lachen en kunnen we in onze uiterste wanhoop bij een psycholoog of psychiater belanden. En stel dat dat bij toeval Minke Douwesz zou zijn die onder een andere naam als psychiater en psychoanalytisch psychotherapeut werkt. Ik zou altijd bang zijn dat mijn zieleroerselen vroeg of laat vermomd in een van haar boeken zouden belanden. Want schrijvers zijn dieven. Alleen met dit verschil dat zij het gestolene bewerken en teruggeven. En als dat mooi en interessant is dan prijzen wij de dief.
Rachel Cusk
Voor de eerste keer gaat de uitreiking van de Anna Bijnsprijs gepaard met een lezing. Dit jaar werd die gegeven door Rachel Cusk. Ik citeer nu van de Anna Bijns website: ‘Door het tijdschrift Granta werd zij verkozen tot een van de twintig beste jonge Britse auteurs van dit moment. Zij stelt in haar oeuvre taboes rondom vrouw-zijn en man-vrouwverhoudingen op een intelligente, provocerende en genadeloze manier aan de orde. In haar lezing daagt zij vrouwelijke auteurs uit om uit hun comfortzone te stappen en, waar nodig, hun vrouwelijke verworvenheden te laten vallen ten behoeve van een literatuur die ertoe doet.’
Op die lezing zat ik mij enorm te verheugen maar al na een minuut bleek dat dit geen lezing was, maar een nogal complex essay dat werd voorgelezen terwijl tegelijkertijd de hele tekst op een groot scherm werd geprojecteerd. Ik probeerde af en toe nog naar de spreekster te kijken maar omdat ik bang was dat mij dan het verhaal zou ontgaan, zogen mijn ogen zich vast aan de tekst. Na afloop moest ik constateren dat ik er niets van had begrepen, een gevoel dat ik in het verleden ook al eens had gehad als academici schreven of spraken in een voor mij onbegrijpelijk literatuurwetenschappelijk jargon. Na afloop werd gemeld dat de tekst verkort en vertaald nog in het NRC zal verschijnen en in zijn geheel op de website van de Anna Bijnsprijs. Misschien is het een geniaal essay, in ieder geval was het geen geniale lezing. Het publiek bleef wat glazig kijkend achter en we begaven ons opgelucht naar de koffie.
Prijs de dief
Na de pauze kwam de prijsuitreiking en sprak Minke Douwesz een dankwoord. Daarna bleef zij op het podium waar zij op droog-komische wijze de soms wat al te jolige presentatrice van repliek diende. Douwesz had zelf een programma samengesteld met twee actrices (Nienke van Spreeuwel en Marleen van der Wolde) die een scène voordroegen uit ‘Weg’, we kregen mooi pianospel van Daria van den Bercken te horen (Händel) en Wouter van Oorschot las met prachtige stem voor uit Vasalis en Tsjechov.
Zo werd het na de teleurstelling van de lezing toch een inspirerende avond. Schrijvers zijn dieven, maar iemand die in haar nawoord schrijft: ‘Het woord is god’ en het liefst deze avond een optreden van Pussy Riot had willen aanbieden, moet geprezen worden. Dus lees haar boek en prijs de dief.
